امیرحسین تکیان ، محسن اعرابی ، هاجر حقیقی دانشکده بهداشت دانشگاه تهران
ﺑرﮔردان ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﻘﺎله ای به همین عنوان که در ﺗﺎرﯾﺦ ٢٠ آورﯾل ٢٠٢٠، اول اردﯾﺑﮭﺷت ١٣٩٩ در (British Medical Journal (BMJ منتشر شده است.
در 11 مارس 2020 ، سازمان جهانی بهداشت بیماری کرونا ویروس جدید (کووید-19) را یک پاندمی جهانی اعلام کرد. این بحران با وجود بیش از دو میلیون فرد آلوده به ویروس و نزدیک به 150 هزار فوت شده در 214 کشور دنیا، ویرانگرترین چالش دوران اخیر است. در حالیکه سلامتی، پیش شرط، نتیجه و ویژگی جامعه پایدار است، کووید-19 و پیامدهای جهانی اش به ما یادآوری می کند توجه به سلامتی به عنوان مولفه اصلی اهداف توسعه پایدار در کشورهای با درآمد بالا، متوسط و کم، نیازمند افزایش تعهد سیاسی دولت ها است.
پوشش همگانی سلامت (UHC) به عنوان پایه و اساس هدف شماره 3 اهداف توسعه پایدار (SDG) ، هدف اساسی تمام کشورها برای دستیابی به سلامت پایدار و عادلانه است. UHC ، تقویت نظام بهداشتی (HSS) را در بین مردم، نهادها و منابع برای بهبود، حفظ و احیای سلامت ایشان و در نتیجه کمک به پایداری سیستم بهداشتی ضروری می داند. یک نظام سلامت پایدار ، نظامی است که ضمن پاسخ به موقع در شناسایی و پیشگیری از موارد اضطراری پیش آمده، وضعیت اقتصادی و شرایط موجود را نیز حفظ می کند. برای این منظور، مراقبتهای بهداشتی اولیه (PHC) در اکثر زمینه ها موتور برنامه نویسی را برای UHC فراهم می کند. PHC به عنوان مقرون به صرفه ترین چارچوب رفع تمامی نیاز های سلامتی در جامعه، بستری چندوجهی جهت ارائه خدمات یکپارچه برای بیماری های واگیر و غیرواگیر (NCDs) بوده و مناسب ترین سازوکار مقابله با چالش های جمعیتی و اپیدمیولوژیک در تمام زمان ها خصوصا موارد اضطراری می باشد.
کووید-19 تکرار تجربه های مربوط به همه گیری های گذشته اما با هزینه بالاتر بوده، که نشان داد تاب آوری یک ویژگی اصلی و هزینه اثربخش نظام های بهداشتی در مواجهه و مقابله با چالش های پیچیده است. در واقع کشورهایی مثل سنگاپور و کره جنوبی که به پوشش همگانی مناسبی رسیده اند، در طول همه گیری کووید-19 عملکرد بهتری داشته اند.
وجود نظام های بهداشتی ضعیف، تاثیر بلایای طبیعی و ساخته دست بشر را تشدید می کند.
کووید-19 ظرفیت نظام سلامت کشورهای آسیب دیده از این بیماری، از جمله حتی کشورهای برخوردار را نیز با مشکل مواجه کرده است. این بیماری با نشان دادن عدم آمادگی نظام های سلامتی و کمبود منابع بهداشتی از جمله تخت بیمارستانی، دارو، دستگاه های تهویه هوا، نیروی کار و…، دلیل اصلی مفهوم UHC که “هیچ کس نباید فراموش شود” را به چالش کشیده است. دبیر کل سازمان ملل هشدار داده است که “جهان با چالش برانگیزترین بحران بعد از جنگ جهانی دوم مواجه شده است.” کشورها در مواجهه با این بیماری با چالش های مختلفی رو به رو هستند. این همه گیری برای کشورهایی که برای رسیدن به UHC تلاش کرده بودند، مانع ایجاد کرده است. در ضمن، کشورهایی مثل ایالات متحده آمریکا که بیشتر از بقیه تحت تاثیر این همه گیری قرار گرفتند، در گذشته اقدامات کمی در جهت تقویت نظام بهداشتی خود از طریق سرمایه گذاری در UHC انجام داده اند.
ایران در قیاس با بقیه جهان
اما ایران با شرایط منحصر به فردی مواجه است. ایران از بیش از چهار دهه قبل از یک شبکه مراقبت های بهداشتی اولیه (PHC) توانمند و پایدار برخوردار بوده است که در سالیان اخیر برای نیل به پوشش همگانی سلامت (UHC) آن را تقویت نموده و بیش از 90درصد جمعیت بیش از 80 میلیون نفری خود را نیز بیمه کرده است. ضمن اینکه ایران برنامه جامعی برای پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر و کاهش 30 درصدی مرگ و میر ناشی از آن تا سال 2030 تدوین کرده و در حال اجرا دارد که توسط سازمان جهانی سلامت مورد ستایش واقع شده است. تا همین روزهای اخیر، ایران پس از چین بیشترین آمار مبتلا به کووید-19 را در بین کشورهای آسیایی دارا بود که به دلیل تحریم های سیاسی و یک جانبه ایالات متحده آمریکا که مانع از سرمایه گذاری در داروها و تجهیزات و دسترسی به آنها شده است، تشدید گردید.
اضافه شدن آنفولانزا
در حالیکه دستیابی به درمان و واکسن مناسب برای کووید-19 حداقل یک سال زمان نیاز دارد، ناشناخته های زیادی در مورد این بیماری وجود دارد. در طی ماه های آینده، شیوع آنفولانزای فصلی میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد و احتمالا دنیا با بحران پیچیده تری به نام “Covi-Flu” مواجه می گردد، که ترکیبی از تاثیرات آنفولانزای فصلی و نتایج حاصل از بحران کووید-19 خواهد بود.
پیشنهاد
ما از دولت ها می خواهیم برای به حداقل رساندن تاثیر Covi-Flu با ادغام سیاست های نظارتی بر عملکرد PHC و بهبود برنامه های پزشک خانواده و سیستم ارجاع ، سرمایه گذاری بیشتری در UHC انجام دهند. برای بازسازی جهانی که همه در آن از حق سلامتی بهرمند شوند ، بسیاری از کشورها باید در طی رکورد اقتصادی اجتناب ناپذیر حاصل از کووید-19، تصمیمات مهمی برای فراهم کردن منابع مالی پایدار برای دستیابی به UHC بگیرند.
UHC قبل از هرچیز یک انتخاب سیاسی است. وظیفه ما به عنوان فعالان حوزه سلامتی الان بیش از هر زمان دیگری این است که رهبران سیاسی را در جهت انتخاب های اجتماعی و اقتصادی برای دستیابی به UHC هدایت کنیم. نیاز به تغییر رویکرد دولت ها در مبارزه با بحران Covi-Flu و دستیابی به UHC ضرورتی انکار ناپذیر است. در این تغییر رویکرد، توجه به رویکرد همه جانبه دولت ها با تمرکز بر تمامی عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت، ضرورتی بنیادین است و در نهایت اینکه سرمایه گذاری اضطراری هدفمند و مناسب در تحقیقات و مداخلات بهداشتی درمانی برای مقابله با کووید-19 مورد نیاز است.
تهدید Covi-Flu برای اقتصاد جهانی و توسعه پایدار بیش از آنکه تصورش را بکنید نزدیک است و می تواند خانمان سوز باشد. ما همگی با هم و همین امروز باید کاری انجام دهیم، فردا دیر است.